PLÚTÓ

Plútó hafði óvænt komið í leitirnar 76 árum fyrr. Reikistjarnan fékk nafn rómverska undirheimaguðsins í samræmi við nöfn hinna reikistjarnanna. Seinna sama ár fékk hundurinn hans Mikka mús nafn reikistjörnunnar nýfundnu.

Við héldum fyrst að Plútó væri stærri en þegar sjónaukar urðu betri kom í ljós að um hann flögraði tungl svo þétt að frá Jörðu séð var sem þau snertust. Tunglið fékk nafnið Karon eftir ferjumanninum sem flutti látna til undirheima.

Lengst af vissum við harla lítið um Plútó annað en hann var órafjarri og ísilagður. Því ríkti mikil eftirvænting meðal vísindafólks þegar New Horizons var ýtt úr vör.

Árin níu liðu hratt og sumarið 2015 hófst fyrsta hraðstefnumót jarðarbúa við Plútó. Tíminn var knappur. New Horizons hafði aðeins örfáar klukkustundir til að afla eins mikillar þekkingar og mögulegt var því gervitunglið þaut framhjá á 50 þúsund km hraða á klukkustund. Hver einasta sekúnda var þaulskipulögð enda útilokað að bregðast við færi eitthvað úrskeiðis.

Plútó er svo fjarlægur að skilaboðin frá geimkönnuðinum voru meira en fimm klukkustundir að berast til Jarðar. Þegar fyrstu myndirnar bárust kom í ljós einstakur hnöttur. Þarna var hjartalaga ísslétta, frosin í tíma og rúmi. Við jaðra hennar gnæfðu fjögurra kílómetra há ísfjöll. Niður hlíðar þeirra skriðu jöklar úr köfnunarefni. Dalirnir á milli fjallanna voru súkkulaðibrúnir að lit, þaktir kolefnisryki sem hefur fallið eins geimsnjór í milljarða ára.

Á tveimur stöðum sáum við eitthvað sem líktist eldfjöllum. Nema, úr þeim gýs ekki glóðheit kvika, heldur ís – einhvers konar krapi sem skríður löturhægt út á slétturnar í kring. Íseldfjöll, eða kannski frekar krapafjöll?

Við sáum að fylgitunglin fimm eru líklegast brot úr Plútó sjálfum. Minjar um hrikalegar hamfarir þegar eitthvað skall á Plútó með þeim afleiðingum að heilu risafjöllin brotnuðu af og skutust út í geiminn.

Plútó er töfrandi staður að heimsækja. Og hver veit nema jarðarbúar ferðist þangað í framtíðinni. En að setjast þar að og búa, ekki alveg. Öll samskipti verða ákaflega framandi því skilaboð milli Jarðar og Plútós eru næstum sex klukkustundir að berast á milli á ljóshraða - aðra leið. Samtal geimfara við Jörðina tekur hálfan sólarhring. Jörðin er svo langt í burtu að hún sæist ekki án sjónauka. Ímyndaðu þér einangrunina..

Frá yfirborði Plútós er sólin meira en þúsund sinnum daufari en á jarðarhimninum. Þar ríkir nístingskuldi eða 230 stiga frost. Dagsbirtu nýtur í rúma þrjá sólarhringa og nóttin er jafn löng því einn dagur á Plútó er ríflega sex jarðardagar. Á 248 árum ferðast Plútó einu sinni um sólina.

Eflaust verða það örlög komandi kynslóða að ferðast til annarra hnatta. Setjast þar að og halda könnun heimsins áfram. Mannkynið er bara þannig tegund í eðli sínu. Forvitin að vita hvað leynist handan við hæðina.

Þessi forvitni hefur fleytt okkur langt en líka komið okkur í ógurlegt klandur. Sem betur fer erum við úrræðagóð þegar á reynir. Okkur hefur tekist að leysa ýmis vandamál með glæsibrag þótt önnur ætli að reynast okkur erfiðari viðfangs. Tegund sem getur sent menn til tunglsins og róbóta til Plútós getur sannarlega komið í veg fyrir eyðingu vistkerfa og leyst loftslagsvandann.

Vonandi ber okkur gæfa til að hugsa vel um okkar eigin plánetu á sama tíma og við heimsækjum nýja, framandi staði í sólkerfinu okkar.

Verum forvitin, alla ævi.