Leikfélag Reykjavíkur

Leikfélag Reykjavíkur var stofnað 11. janúar 1897 og hóf sýningar í Iðnaðarmannahúsinu við Tjörnina. Iðnó, eins og húsið var jafnan kallað, var aðsetur Leikfélagsins til ársins 1989 þegar félagið flutti í Borgarleikhúsið.

Félagið var frá upphafi mjög metnaðarfullt og félagarnir tilbúnir að leggja hart að sér til að standa fyrir sjónleikjum af hæsta gæðaflokki. Ólíkt öðrum leikfélögum á landinu lagði Leikfélag Reykjavíkur áherslu á að leikarar fengju greitt kaup fyrir hvert sýningarkvöld, þó ekki væri það nóg til að þeir gætu haft viðurværi af leiklist eingöngu. Þó fæstir leikarar Leikfélagsins á fyrri hluta tuttugustu aldar hefðu lokið formlegri leiklistarmenntun og sinntu öðrum störfum í dagvinnu litu margir þeirra fyrst og fremst á sig sem leikara. Leikfélagið átti sínar stjörnur, á borð við Stefaníu Guðmundsdóttur, Jens Waage, Guðrúnu Indriðadóttur, Brynjólf Jóhannesson og Soffíu Guðlaugsdóttur, sem nutu mikilla vinsælda og virðingar í samfélaginu fyrir list sína. Þrátt fyrir að fjárhagur Leikfélagsins væri oft erfiður skapaði metnaðarfullt starf þess því fljótlega stöðu sem ein helsta menningarstofnun þjóðarinnar og má segja að það hafi gegnt hlutverki þjóðleikhúss þar til Þjóðleikhúsið við Hverfisgötu var vígt 1950.

Við stofnun Þjóðleikhússins var óttast að Leikfélag Reykjavíkur myndi hætta starfsemi enda var stærstur hluti helstu leikara þess fastráðinn til Þjóðleikhússins. Svo varð þó ekki. Töluverður fjöldi ungs og kraftmikils fólks kom fyllti þau skörð sem mynduðust og undir stjórn eins af reyndari leikurum félagsins, Þorsteins Ö. Stephensen, hófst endurreisn og endurskipulagning Leikfélagsins. Í stað þess að leggja árar í bát réðst Leikfélagið í stór og metnaðarfull verkefni sem sýndu svo um munaði að Leikfélag Reykjavíkur var komið til að vera.

Endurreisn félagsins skilaði sér bæði í aukinni aðsókn og hækkuðum styrk frá Reykjavíkurborg sem gerði það að verkum að snemma á sjöunda áratugnum gat Leikfélagið í fyrsta sinna fastráðið leikara við félagið. Lögum félagsins var breytt og leikhússtjóri ráðinn sem átti að veita leikhúsinu listræna forystu og annast daglegan rekstur. Ráðist var í aðkallandi endurbætur á húsnæði, áhorfendasalur lagfærður, settar upphækkanir og ný sæti keypt. Reyndar var draumurinn um nýtt leikhús þegar kominn á kreik enda aðstaða og aðbúnaður í Iðnó löngu orðin ófullnægjandi, þrátt fyrir lagfæringar og endurbætur.

Einnig varð ljóst að gamla leikhúsið við Tjarnarbakkann var orðið of lítið fyrir starfsemina. Ástæða þótti til að bæta við sýningarrýmum og var leitað út fyrir Iðnó að hentugum leikrýmum. Sýningar voru haldnar í Tjarnarbíói um árabil sem og í Austurbæjarbíói, en margir muna sjálfsagt eftir fjörugum miðnætursýningunum þar. Það var greinilega orðið aðkallandi að finna Leikfélaginu nýtt húsnæði sem myndi rúma alla starfsemi Leikfélagsins undir einu þaki og svara kalli tímans um aðstöðu fyrir nútíma leikhúsrekstur.

Leikfélagið hafði stofnað húsbyggingarsjóð Leikfélags Reykjavíkur árið 1953 að frumkvæði Brynjólfs Jóhannessonar og fljótlega voru hafnar viðræður við borgaryfirvöld um byggingu nýs leikhúss. Í mörg ár unnu félagsmenn ötullega að því að styrkja húsbyggingarsjóð með leiksýningum, skemmtunum og öðrum uppákomum undir slagorðinu „Við byggjum leikhús”. Leikfélagsfólk vann af óbilgirni, metnaði og festu að því að styrkja sjóðinn og eftir margra ára þrotlausa vinnu var ljóst að draumurinn gæti orðið að veruleika.

Snemma árs 1975 samþykkti borgarstjórn Reykjavíkur stofnskrá fyrir Borgarleikhúsið í Reykjavík. Arkitektar hússins voru ráðnir Guðmundur Kr. Guðmundsson, Ólafur Sigurðsson og Þorsteinn Gunnarsson, sem auk þess var lengi vel leikari hjá Leikfélagins. Fyrsta skóflustungan var tekin haustið 1976 í Kringlumýri og þann 3. september 1989 var Leikfélaginu afhent lyklavöldin að Borgarleikhúsinu sem var opnað með pompi og prakt með hátíðarhöldum dagana 20.–22. október 1989. Við það tækifæri voru frumsýndar tvær nýjar leikgerðir á sögum Halldórs Laxness, Ljósi heimsins á Litla sviðinu og Höll sumarlandsins á Stóra sviðinu.

Borgarleikhúsið er stærsta og best búna leikhús landsins, 10.400 fermetrar að stærð. Að auki telst það í hópi best búnu leikhúsa Evrópu. Í upphafi voru sviðin tvö, Stóra sviðið og Litla sviðið. Stóri salurinn er blævængslaga með einu, hallandi gólfi og tekur 547 manns í sæti, en sá litli er sexhyrndur með breytilegri sætaskipan og tekur að jafnaði 170-230 manns í sæti, en hefur tekið hátt á þriðja hundrað gesta. Í október 2001 var þriðja sviðinu bætt við, Nýja sviðinu, ,,svartur kassi“ sem býður uppá mikla möguleika hvað varðar rýmisnýtingu, en sæti eru þar fyrir allt að 300 áhorfendur. Þriðja hæðin, kaffileikhúsið, lítill salur við mötuneyti starfsmanna, hefur auk þess verið notaður við ýmsar uppákomur, fyrirlestra og sýningar. Leikið hefur verið á ýmsum öðrum stöðum í húsinu eins og í forsal leikhússins, í starfsmannarými baksviðs og að auki hefur verið boðið upp á sviðsettar skoðunarferðir um allt leikhúsið.

Frá opnun Borgarleikhússins hefur Leikfélag Reykjavíkur staðið fyrir metnaðarfullu starfi. Hjarta leikhússins er leikhópurinn sem flutti stoltur frá ,,gamla miðbænum“ í ,,nýja miðbæinn“ og hefur að jafnaði staðið fyrir öflugri en jafnframt fjölbreyttri verkefnaskrá ár hvert. Að auki hefur Leikfélagið tryggt annarri menningarstarfsemi aðstöðu í húsinu, boðið til sín gestaleikjum og tekið þátt í innlendu sem erlendu samstarfi. Í rúmlega 120 ár hefur Leikfélag Reykjavíkur verið leiðandi afl í leiklistarlífi þjóðarinnar. Borgarleikhúsið er eins og Iðnó forðum, menningarmiðja í Reykjavík.

Heimildir

• Leikhúsið við Tjörnina eftir Svein Einarsson, Almenna Bókafélagið, 1972
  
• Níu ár í neðra eftir Svein Einarsson, Almenna bókafélagið 1984
  
• Leikfélag Reykjavíkur, Aldarsaga eftir Þórunni Valdimarsdóttur og Eggert Þór Bernharðsson,  Leikfélags Reykjavíkur og Mál og menningar, 1997
  

---

Hádegisfyrirlestrar Leikfélags Reykjavíkur

Leikfélag Reykjavíkur er eitt elsta starfandi menningarfélag landsins, stofnað fyrir meira en 120 árum. Það hefur staðið fyrir metnaðarfullum viðburðum í gegnum tíðina og var meðal annars drífandi í byggingu glæsilega leikhússins okkar. Borgarleikhúsið hefði aldrei risið án þessa félags. Síðastliðinn vetur stóð leikfélagið fyrir skemmtilegum hádegisfundum um leiklist fyrr og nú.

Á hverju leikári stendur Leikfélagið fyrir hádegisfundum um leiklist, oft tengdum sýningum hússins, þar sem gestum gefst kostur á gæða sér á léttum hádegisverði gegn vægu gjaldi í forsal leikhússins.

Leikfélag Reykjavíkur er öllum opið og almennt félagsgjald er 6.000 krónur. Kortagestir Borgarleikhússins fá félagsaðild með helmings afslætti, á 3.000 krónur og að sjálfsögðu er ókeypis fyrir 70+. Handhafar Lúxuskorta eiga þess kost að gerast félagar án endurgjalds.

---

Samþykktir LR

Samþykktir fyrir Leikfélag Reykjavíkur ses.

Nafn og aðsetur

1. gr.
Félagið er sjálfseignarstofnun skv. skilgreiningu laga nr. 33/1999 og heitir Leikfélag Reykjavíkur ses. Lögheimili þess og aðalstarfsstöð er í Borgarleikhúsinu, Listabraut 3, 103 Reykjavík.

Tilgangur

2. gr.
Tilgangur félagsins er að vekja áhuga á góðri leiklist og sýna sjónleiki í Reykjavík.

3. gr.
Félagið annast rekstur Borgarleikhússins í Reykjavík og starfsemi sem þar fer fram í samræmi við samkomulag
Reykjavíkurborgar og Leikfélags Reykjavíkur ses. um eignarhald og rekstur Borgarleikhússins í Reykjavík.
Félagar, inntaka, úrsögn

4. gr.
Félagar geta orðið allir áhugamenn um leiklist og leikhúsrekstur Leikfélags Reykjavíkur ses. í Borgarleikhúsi.

5. gr.
Umsóknir um inntöku skulu vera skriflegar og berast formanni félagsins. Nýr félagi staðfestir félagsaðild sína með greiðslu félagsgjalds og undirskrift samþykkta félagsins. Á næsta félagsfundi skal stjórnin tilkynna um inngöngu nýrra félaga.

6. gr.
Úrsögn úr félaginu skal vera skrifleg og berast formanni. Greiði félagsmaður ekki árgjald fellur hann af félagsskrá. Á næsta félagsfundi skal stjórnin tilkynna um úrsögn félaga.

7. gr.
Félagsgjöld eru ákveðin af aðalfundi og er gjalddagi 1. september ár hvert. Félagsgjaldið skal vera greitt fyrir aðalfund, enda hafa eigi aðrir rétt til setu á aðalfundi en skuldlausir félagar. Félagar sem náð hafa 70 ára aldri skulu undanþegnir greiðslu félagsgjalda. Félagsgjöld renna í félagssjóð, sem stjórnin ráðstafar til félagsstarfs og styrktar og hvatningar fyrir félagsmenn.

Stjórn

8. gr.
Í stjórn félagsins eiga sæti fimm menn, formaður, varaformaður, ritari og meðstjórnendur, kosnir á aðalfundi skriflegri kosningu. Jafnframt skal kjósa einn varamann. Kjörtímabil stjórnarmanna og varamanna er 3 ár og skulu þeir vera fullgildir félagar þegar kosning fer fram. Aldrei skulu fleiri en tveir stjórnarmenn á hverjum tíma vera starfsmenn félagsins. Það ár sem stjórnarkjör fer fram skal stjórn félagsins skipa kjörnefnd til að undirbúa tillögur til aðalfundar um stjórnarmenn fyrir næsta tímabil. Tilkynning um skipan kjörnefndar skal berast félagsmönnum ekki síðar en 1.september.

9. gr.
Láti stjórnarmaður af störfum eða fullnægi ekki lengur skilyrðum til setu í stjórn skv. samþykktum þessum eða lögum nr. 33/1999, skal varamaður taka sæti hans til loka kjörtímabilsins. Innan eins mánaðar skal stjórnin tilnefna nýjan aðila sem varamann sem situr til loka kjörtímabilsins.

10. gr.
Stjórnin fer með öll málefni félagsins og ber ábyrgð á leikhúsrekstri fyrir þess hönd. Stjórnin skal vera leikhússtjóra til ráðuneytis um verkefnaval. Undirskrift þriggja stjórnarmanna skuldbindur félagið. Stjórnin ræður leikhússtjóra skv. 15. gr. og framkvæmdastjóra skv. 17. gr.

11. gr.
Leikhússtjóri og framkvæmdastjóri eiga sæti á stjórnarfundum þar sem fjallað er um leikhúsrekstur félagsins, nema stjórn félagsins ákveði annað í einstökum tilvikum, og hafa þar málfrelsi og tillögurétt.

12. gr.
Formaður kveður til stjórnarfunda, sem skulu boðaðir með dagskrá. Fund skal og jafnan halda ef einhver stjórnarmanna, leikhússtjóri eða framkvæmdastjóri krefst þess. Um það sem gerist á stjórnarfundum skal haldin gerðabók sem skal undirrituð af þeim er fund sitja. Einfaldur meirihluti atkvæða ræður úrslitum á stjórnarfundum. Falli atkvæði jöfn ræður atkvæði formanns úrslitum.

13. gr.
Stjórn skal samþykkja fjárhagsáætlun fyrir hvert leikár áður en það hefst. Fjárhagsáætlun skal byggja á rekstrar- og
starfsáætlun. Fjárhagsár er það sama og leikár, frá 1.ágúst til 31.júlí næsta árs. Samþykki stjórnar þarf fyrir öllum
kjarasamningum sem gerðir eru í nafni félagsins og leita skal samþykkis hennar fyrir öllum meiri háttar fjárhagsákvörðunum svo og frávikum frá samþykktum fjárhagsáætlunum.

14. gr.
Stjórn heldur fasta fundi einu sinni í mánuði a.m.k. 10 mánuði ársins. Þar skal fjallað um leikhúsrekstur félagsins og
leikhússtjóri og framkvæmdastjóri gefa skriflegar skýrslur um starfsemina, fjárhagsstöðu og horfur og mál sem unnið hefur verið að milli funda.

15. gr.
Stjórnarmenn eru bundnir trúnaði um málefni félagsins og önnur atriði sem þeir fá vitneskju um í starfi sínu sem
stjórnarmenn. Trúnaður helst þó stjórnarmenn láti af störfum.

16. gr.
Telji stjórnarmaður sig, vegna persónulegra tengsla, vanhæfan til meðferðar máls, skal hann ekki taka þátt í vinnslu þess og víkja af fundi þegar málið kemur til umræðu og afgreiðslu.

Leikhússtjóri

17. gr.
Stjórnin ræður leikhússtjóra til fjögurra ára. Heimilt er að ndurráða leikhússtjóra í allt að fjögur ár; hann má þó aldrei
sitja lengur en átta ár samfellt. Starf leikhússtjórans skal auglýst laust til umsóknar minnst sex mánuðum áður en ráðningartíma starfandi leikhússtjóra lýkur. Stjórnin ákveður laun hans og ráðningarkjör og gerir við hann starfssamning, sem er uppsegjanlegur af beggja hálfu með 6 mánaða fyrirvara. Frá þeim tíma að nýr leikhússtjóri kemur til starfa skal hann fara með vald leikhússtjóra í öllum þeim málum er varða starfsemi næsta leikárs, en fráfarandi leikhússtjóri í því sem varðar yfirstandandi leikár.

18. gr.
Leikhússtjóri fer með yfirstjórn og hefur yfirumsjón með leikhúsrekstri í umboði stjórnar. Hann ber listræna ábyrgð á
starfseminni og rekstrarlega ábyrgð gagnvart stjórninni. Leikhússtjóri semur starfsáætlun og sér um framkvæmd hennar innan marka samþykktrar fjárhagsáætlunar. Leikhússtjóri ákveður ráðningu listamanna.

Framkvæmdastjóri

19. gr.
Stjórnin ræður framkvæmdastjóra í samráði við leikhússtjóra. Stjórnin ákveður laun hans og ráðningarkjör og gerir við hann ráðningar - og starfssamning.

20. gr.
Framkvæmdastjóri fer með og ber ábyrgð á: fjármálastjórn, áætlanagerð, verkstjórn, starfsmannastjórn og markaðsmálum. Framkvæmdastjóri hefur með höndum stjórn á daglegum rekstri í samráði við leikhússtjóra. Framkvæmdastjóri annast ráðningu annarra starfsmanna en listamanna í samráði við leikhússtjóra.
Stjórnin veitir framkvæmdastjóra prókúruumboð fyrir félagið. Hann skal sjá um að bókhald sé fært í samræmi við lög og venjur og að meðferð eigna sé með tryggilegum hætti. Framkvæmdastjóra ber að veita stjórn og endurskoðendum allar þær upplýsingar um rekstur félagsins sem þeir kunna að óska eftir.

Uppgjör, endurskoðun, meðferð fjármuna.

21. gr.
Framkvæmdastjóri skal semja árshlutauppgjör skv. ákvörðun stjórnar og ársreikninga fyrir hvert reikningsár og leggja þá fyrir stjórn til staðfestingar. Reikningsár félagsins er frá 1. ágúst til 31. júlí.

22. gr.
Aðalfundur kýs endurskoðunarfélag til þess að endurskoða reikninga félagsins og skulu þeir ávallt áritaðir af löggiltum endurskoðanda.

Aðalfundir og aukafundir

23. gr.
Aðalfund skal boða með tveggja vikna fyrirvara í bréfi og/eða tölvupósti, sem senda skal öllum félagsmönnum með fullgild félagsréttindi skv. 5., 6., og 7. gr. Aðalfundur er lögmætur, ef löglega er til hans boðað og hann er haldinn á tilskildum tíma.

24. gr.
Félagsfundir skulu haldnir þegar stjórnin telur þess þörf, þó ekki sjaldnar en einu sinni á hverju leikári, eða ef minnst 7 fullgildir félagsmenn óska þess skriflega. Félagsfundi skal boða með minnst viku fyrirvara, bréflega, rafrænt eða símleiðis.

25. gr.
Aðalfundarstörf eru þessi:

1. Skýrsla stjórnar og leikhússtjóra
2. Skýrsla framkvæmdastjóra og endurskoðaðir ársreikningar ásamt tillögu um ráðstöfun hagnaðar eða taps lagðir fram til samþykktar.
3. Breytingar á samþykktum félagsins, með þeim fyrirvara að stjórnin hafi fengið breytingatillögur í hendur eigi síðar en 1. september, enda séu slíkar breytingatillögur sendar félagsmönnum með fundarboði.
4. Málefni Eftirlaunasjóðs LR
5. Kosning stjórnarmanna skv. 8. gr.
6. Kosning endurskoðenda skv. 20. gr.
7. Ákvörðun um félagsgjöld
8. Ákvörðun um þóknun til stjórnarmanna.
9. Önnur mál.

26. gr.
Á aðalfundi ræður afl atkvæða nema öðruvísi sé fyrir mælt í landslögum eða samþykktum þessum.

Heiðursfélagar

27. gr.

Aðalfundur getur með 3/4 hluta atkvæða þeirra sem á fundi eru, kosið heiðursfélaga hvern skráðan félaga, en utanfélagsmenn því aðeins, að atkvæðin séu samhljóða, hvort tveggja að viðhafðri skriflegri, leynilegri atkvæðagreiðslu. Tillaga um heiðursfélagakjör skal hafa borist stjórn félagsins eigi síðar en 1. september. Stjórnin ein hefur rétt til að leggja slíka tillögu fyrir aðalfund. Heiðursfélagar eru undanþegnir greiðslu félagsgjalds skv. 7. gr., en að öðru leyti eru þeir háðir samþykktum félagsins.

Félagsslit.

28. gr.

Félaginu verður aðeins slitið með minnst 3/4 hluta greiddra atkvæða á aðalfundi, enda hafi verið sérstaklega til fundarins boðað í því skyni. Skulu skuldlausar eignir félagsins og sjóðir er til verða við félagsslit renna til Leiktjaldasjóðs Reykjavíkurborgar, sem borgarstjórn Reykjavíkur varðveitir og setji skipulagsskrá um í samræmi við gjafabréf dags. 30. maí 1866 fyrir Coulissusjóð bæjarins.

Ýmis ákvæði.

29. gr.
Engu má breyta í samþykktum þessum, nema á aðalfundi og þarf minnst 2/3 hluta greiddra atkvæða til að breytingin nái fram að ganga. Ákvæðum 2. gr. um tilgang félagsins og 27. gr. um félagsslit má þó aldrei breyta efnislega.

30. gr.
Þar sem ekki er öðruvísi kveðið á um í samþykktum þessum gilda ákvæði laga nr. 33/19. mars 1999 um sjálfseignarstofnanir sem stunda atvinnurekstur og eru þau fylgiskjal með
samþykktum þessum.

Samþykktir fyrir LR.

Þannig samþykktar með breytingum á aðalfundi Leikfélags Reykjavíkur ses. 31. október 2022.